Ndarja e dispozitave obliguese në këto pesë kategori ose lloje është ndarje e shumicës së dijetarve, kurse usulistët Hanefi ndarjen e këtyre dispozitave e bëjnë në shtatë lloje. Ata veprat obligative (Vaxhibin) e ndajnë në dy lloje: Farz dhe Vaxhib.
- Farz:Ajo që e ka kërkuar Ligjdhënësi të veprohet në mënyrë të prerë, me argument të vërtetuar, të prerë dhe të veçantë si: namazi, zekati, haxhi, etj.
- Vaxhib: Ajo që Ligjdhënësi e ka kërkuar të veprohet në mënyrë të prerë por argumenti nuk është i prerë dhe i drejtpërdrejtë[1]. Si p.sh.: Sadakatu fitri, leximi i Fatihasë në namaz, etj.
Kurse te dijetarët tjerë (xhumhuri) edhe farzi edhe vaxhibi tek ata është i njëjtë, prandaj ata i përdorin këto dy terme si sinonime, duke mos bërë dallim ndërmjet tyre.
Ulematë Hanefi gjithashtu edhe mekruhin e ndajnë në dy lloje:
- Mekruhi tahrimen: Ky është i njëjtë sikurse harami[2]; ajo që ka kërkuar Ligjdhënësi të mos veprohet në mënyrë të prerë, por me argument jo të prerë. Për këtë mund të sjellim shembullin ku dijetarët hanefi thonë se veshja e rrobave të mëndafshit për mashkullin është mekruh tahrimen.
- Mekruhi tenzihen:Ajo që ka kërkuar Ligjdhënësi të mos veprohet në mënyrë jo të prerë. Siç është agjërimi i ditës xhuma duke mos ia bashkangjitur një ditë para ose një ditë pas.
Ashtu siç sqaruam më lartë, ndarja e dispozitave obliguese që e bëjnë dijetarët Hanefi është kështu:
1. Farzi.
2. Vaxhibi.
3. Mesnuni.
4. Mubahi.
5. Mekruhi tahrimen.
6. Mekruhi tenzihen.
7. Harami.
Ndarja e farzit:
Ato vendime të cilat janë obligative, pa marrë parasysh a janë vaxhibe apo farze, ato ndahen në dy kategori:
a) Fard ajn(obligim individual), bërja e së cilës kërkohet nga çdo mukellef (i përgjegjshëm moralisht), i moshërritur dhe psiqikisht i shëndoshë. Shumica e këtyre vendimeve sheriatike hyjnë në këtë kategori. Si p.sh.: falja e namazit për secilin, agjërimi, haxhi, etj.
b) Fard kifaje (obligim kolektiv), ekzekutimi i së cilës kërkohet nga shoqëria e përgjegjshme islame dhe jo prej secilit individ specifikisht; siç është falja e namazit të xhenazes, të mësuarit e degëve të ndryshme të diturisë së dobishme, të urdhëruarit në të mirë dhe ndalimi nga e keqja si dhe çështje tjera të ngjashme.
Alaudin Abazi
Burimijetes.com
16.04.2014
[1]Sikurse argumenti për ndonjë vaxhib të jetë me hadith ahad (hadithi i saktë që transmetohet vetëm me një rrugë të transmetimit)
[2]Prandaj Imam Ebu Jusufi dhe Imam Muhamedi (dy nxënësit e Ebu Hanifes) këtë lloj të mekruhit ia bashkangjesin haramit e nuk e konsiderojnë normë në vete.